Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir?
Otoimmün (bağışık sistemini etkileyen) bir hastalık olarak sınıflandırılan sedef hastalığı, vücuttaki deri hücrelerinin normale kıyasla 2-3 kat daha hızlı çoğalması durumu olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalık, diğer bir adıyla psoriasis olarak bilinir. Herhangi bir hastalığına sahip olmayan kişilerde deri hücrelerinin yaşam döngüsü 30 gün civarındadır. Ancak sedef hastalığına yakalanan kişilerde ise hücrelerin ölüp yeniden ortaya çıkma süresi birkaç güne kadar inebilmektedir. Sedef hastalığına sahip olan kişilerin bağışıklık sistemlerindeki T lenfosit hücreleri, ciltte birikme yaparlar. Ve bu durumun sonucu olarak deri hücrelerinin ölüp yeniden üretilme süresi hızlanır.
Deri hücrelerinin yaşam döngüsü çok hızlandığı için derinin görünümü farklılaşmaya başlar ve hastanın cildinde engebeli yapıya sahip olan kırmızı lekeler ortaya çıkmaya başlar. Bunun sebebi ise yaşam süresini normalden çok daha hızlı şekilde tamamlayan hücreleri vücuttan uzaklaştıracak yeterince zamanın bulunmamasıdır. Böylelikle deride sert plaklar oluşur. Sedef hastalığına sahip olan kişilerde deride kırmızılaşmaya ek olarak aynı zamanda derinin beyaz pullarla kaplanması durumu da görülür. Sözü edilen lekeler ve beyaz pullar vücudun her yerinde ortaya çıkabilir. Lekelerin en yaygın görüldüğü yerler ise vücudun diz, sırt, el, ayak, boyun, yüz derisi, kafa derisi ve dirsek gibi bölgeleridir.
Sedef Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Günümüzde sedef hastalığının ortaya çıkmasına sebep olan faktörler henüz netlik kazanamamıştır. Hastalık üzerinde çalışma yapan uzmanlar, sedef hastalığının birçok farklı faktörün birleşmesiyle ortaya çıktığını belirtmişlerdir. Bunun yanında çeşitli genetik bozukluklar ve bağışıklık sistemini ilgilendiren sorunların hastalığı tetiklediği görüşü yaygındır.
Sedef hastalığı kimi zaman aynı ailede bulunan kişilerde görülebilirken, kimi zaman herhangi bir genetik bağ olmadan da ortaya çıkabilmektedir. Bir anne ve onun çocuğu sedef hastalığından etkilenebilirken, çocuğun babaannesinde veya dedesinde sedef hastalığı bulunmayabilir. Buradan da anlaşılabileceği gibi, hastalığın kökenlerini tamamen genetik faktörlere dayandırmak da doğru olmaz. Sedef hastalığına neden olabilecek faktörleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Genetik faktörler. Çeşitli durumlarda sedef hastalığının aynı soydan gelen ve yakın akraba olan kişilerde ortaya çıktığı görülmüştür. Hastalığın ne oranda diğer kuşaklara aktarıldığını gösteren net bir veri mevcut değildir. Ancak yine de genetik faktörlerin sedef hastalığının oluşumunda bir temel oluşturduğu bilinmektedir.
- Aşırı alkol tüketimi ve düzenli olarak tütün ürünlerinin kullanımı (pasif veya aktif içicilik de dâhil olmak üzere).
- Psikolojik etkilerinin yanında fiziksel olarak da etkileri bulunan ve bağışıklık sistemini negatif olarak etkileyen stres, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik problemler de sedef hastalığını tetikleyebilmektedir.
- Deride çeşitli travmaların yaşanması, deride meydana gelen kesikler ve sıyrıklar.
- Deri üzerine yapılan cerrahi müdahaleler.
- Beta bloker kategorisine giren tansiyon ilaçları, bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan çeşitli ilaç türleri, hidroksiklorokin ve genel olarak “sıtma ilacı” kategorisine giren çeşitli ilaçların kullanılması.
- Boğaz enfeksiyonu, farenjit ya da cilt üzerinde oluşabilecek çeşitli enfeksiyonlar da sedef hastalığını tetikleyebilmektedir.
- Soğuk veya kuru iklime sahip olan bir yerde yaşamak. Bilindiği üzere sedef hastalığı kışın havanın soğuk olduğu dönemlerde daha sık ortaya çıkmaktadır. Aşırı sıcak hava da sedef hastalığının semptomlarını tetikleyebilir. Deri doğrudan aşırı sıcak havaya temas ederse kişide güneş yanıkları ortaya çıkabilir ve bu da sedef hastalığının sebeplerinden birisidir.
- Kişinin bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyen hastalıklara sahip olması. Bu hastalıkların yanında, bağışıklık sisteminin yapı taşlarından olan beyaz kan hücrelerinin (akyuvarların) anormal bir şekilde faaliyet göstermeleri de sedef hastalığına yol açabilmektedir.
Sedef Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Sedef hastalığının belirtileri arasında en yaygın olarak bilinenler derinin kızarması ve pullanmasıdır. Ancak sedef hastalığı birden çok farklı türe sahiptir. Hastalığın belirtileri de kişinin hangi tür sedef hastalığına sahip olduğuna göre değişim gösterir. Sedef hastalığının en yaygın belirtileri:
- Sedef romatizması (psöriatik artrit) yani eklemlerde şişme ve ağrılar görülebilir. Bu durum eklemlerde kronik bir ağrıya sebep olur ve tedavi edilmesi gerekir.
- Vücudun birçok bölgesinde (diz, dirsek, kafa derisi, saç derisi, genital bölgeler, boyun vb.) ortaya çıkan, sınırları keskin bir şekilde kızarıklığın oluşmasıyla belli olan bir görüntü hâkimdir. Olağan dışı kızarıklık görülen bu bölgelerde aynı zamanda sedef renginde kabuklar oluşur.
- Hastalığın saç ve kafa derisinde yayıldığı kişilerde şiddetli bir saç dökülmesi yaşanabilir.
- Tırnakta gözle görülebilecek minik çukurcuklar ortaya çıkar. Tırnak kalınlaşabilir ve rengi sarıya dönebilir.
- Sedef hastalığına sahip olan kişilerde obezite, diyabet ve kalp damar hastalıkları ortaya çıkabilir.
- Deride şiddetli bir kaşınma hissi görülür.
- Deride çeşitli yaralar ve çatlaklıklar oluşur. Deri en ufak bir darbede kanamaya yatkındır.
Sedef Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?
Sedef hastalığı plak tipi psoriasis, guttat psoriasis, püstüler psoriasis, tırnak psoriasisi, eritrodermik psoriasis ve protiatik artrit olmak üzere beş farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. Hastalığın kişide ortaya çıkaracağı belirtiler hastalığın türüne göre farklılık gösterir.
Plak Tipi Psoriasis
Plak psoriasis, bir diğer deyişle psoriasis vulgaris, sedef hastalığının alt türleri arasında en çok rastlanandır. Hastaların 10'da 8'inde görülen bu alt türde deri yüzeyi gümüş rengi pullarla kaplanmıştı. Bunun yanında aynı bölgede kuru ve kalın bir yapıya sahip olan kırmızı renkli plaklar görülür. Plak oluşumu görülen bölgede kaşıntı, ağrı, çatlama ve kanama gibi durumlar sık sık görülür. Bu plaklar cildin ayrı yerlerinde ortaya çıkabilirler ve tedavi edilmeden ilerlediği durumlarda bazen büyüyüp birleşebilirler. Bu tür sedef hastalığın genellikle diz, dirsek, kafa ve saç derisi ile sırtın alt bölgesinde görülür.
Guttat Psoriasis
Bu türde ortaya çıkan sedef hastalığı genellikle çocuk çağındaki ve genç yaşlardaki sedef hastalarını etkiler. Ve hastaların yaklaşık 10 da 1'inde görülür. Guttat psoriasis türünde cildin üzerinde oluşan döküntüler, plak psoriasis ile karşılaştırıldığında daha incedir. Asıl ayırt edici özelliği ise ciltte damla şeklinde lezyonlar oluşturmasıdır. Guttat sedef hastalığı genellikle bakteriyel solunum yolu enfeksiyonları, bademcik iltihabı ve beta bloker tipte ilaç kullanımı sonucunda ortaya çıkar.
Püstüler Psoriasis
Hastalığın bu türünde ise lezyonlar avuç içi ve ayak tabanı gibi daha küçük bölgeler başta olmak üzere vücudun her bölgesinde ortaya çıkabilir. Başta küçük bir alanı kapsayan lezyonlar zamanla büyüyebilirler ve bununla birlikte ciltte kepek oluşumu görülebilir. Ayırt edici özelliği ise lezyonların içinin irin dolu olmasıdır. Aynı zamanda hastalığın aktif olduğu ve püstül benzeri yapıların oluştuğu dönemde kişinin ateşi yükselebilir, üşüyebilir ve ağır halsizlik görülebilir.
Eritrodermik Psoriasis
Eritrodermik sedef hastalığı çok sık karşılaşılan bir alt tür değildir. Bu alt türde kişide güneş yanığına benzeyen lezyonlar oluşur ve bu lezyonlar aktif olduğu dönemde vücudun çok büyük bir bölümünü kaplayabilir. Bu durumda hastalık oldukça ağır seyredebilir ve kişiye acil müdahale yapılması gerekebilir.
Tırnak Psoriasisi
Bu türde hastanın el veya ayak tırnaklarında çukurlaşma, renk değişimi, kalınlaşma ve tırnak büyümesi gibi durumlar görülebilir. Tedavisinde geç kaldığı durumlarda tırnaklar ufalanabilir veya yerinden ayrılabilir.
Psoriatik Artrit
Sedef hastalarının yaklaşık %30'luk bir kesimini etkileyen bu alt türde ise asıl olarak vücudun eklem bölgeleri zarar görür. Eklemlerde şiddetli ağrı olur ve eklemler şişmeye başlayabilir. Hastalığın şiddetine ve tedavi yapılıp yapılmadığına bağlı olarak kişide kalıcı eklem hasarları bile görülebilir. Eklem ağrıları genellikle el veya ayak bölgelerinde görülmektedir. Ancak diğer büyük eklemlerin de etkilenme riski mevcuttur.
Sedef Hastalığı Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Sedef hastalığının tanısı için çok fazla tetkik gerekmemektedir. Fiziki muayene genellikle hastalığın tespit edilmesinde yeterli olmaktadır. Ancak kimi durumlarda sedef hastalığına benzerlik gösteren diğer deri hastalıklarından ayırt etmek için biyopsi uygulamasına başvurulabilir.
Sedef Hastalığı Nasıl İlerler?
Sedef hastalığı bir dönem alevlenen bir dönem de iyileşen bir hastalıktır. Birkaç ay boyunca şiddetli semptomlar gösteren hasta, bu sürecin ardından birkaç ay veya birkaç yıl boyunca iyileşme dönemine girebilir. Ancak iyileşme ve alevlenme dönemlerinin süresi kişiden kişiye ve hastalığın türüne göre değişmektedir.
Sedef Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Günümüzde sedef hastalığı ne yazık ki tamamen tedavi edilip ortadan kaldırılabilen bir hastalık değildir. Ancak uygulanan tedavi yöntemleri sayesinde hastalığın kişinin vücudunda oluşturduğu semptomlar çok büyük oranda azaltılabilmektedir. Hastalığın tedavisi için birçok farklı tedavi yöntemi mevcuttur. Hangi yöntemin kullanılacağı hastanın tercihine, hastalığın şiddetine ve türüne göre değişmektedir. Sedef hastalığı tamamen iyileşebilen bir hastalık olmadığı için uygulanacak olan tedavi de uzun süreli bir tedavi olacaktır.
Hastalığın tedavisinde kortizon içeren ilaçlar, D vitamini tedavisi, hastalığa özel içeriklerle üretilmiş şampuanlar ve nemlendiriciler, deri kremleri, belirli aralıklarla yapılan iğneler, çeşitli ilaçlar ve ışık tedavisi (fototerapi) gibi birçok farklı tedavi yöntemi kullanılmaktadır. Bu tedavi yöntemleri sayesinde hastalığı meydana getiren hücrelerin aktiviteleri azaltılır ve semptomlar yatıştırılır. Bahsedilen tıbbi tedavi yöntemlerine ek olarak kişi moral ve motivasyonu da mümkün mertebe yüksek tutmalı, stresten uzak bir hayat yaşamaya çalışmalıdır.
Bu yüzden, dermatoloğun uygulayacağı tedavilerin yanında bir de psikiyatriste başvurulması hasta için son derece faydalı olacaktır. Hasta evde kendisini rahatlatmak için çeşitli nefes egzersizleri, yoga, müzik dinleme ve meditasyon gibi çeşitli aktiviteler yapabilir.
Sedef Hastalığı Nasıl Geçer?
Sedef hastalığı tedavi yöntemlerinin yanında, bu hastalıktan muzdarip kişilerin genel olarak düzenli ve sağlıklı bir yaşam sürmeleri gerekir. Kişi mümkün olduğunca sağlıklı besinler tüketmeli, düzenli bir uykuya sahip olmalı, alkol ile sigaradan uzak durmalı, düzenli egzersiz yapmalı ve gerek olmadıkça ilaç kullanmamalıdır. Bu sayede hastalığı atlatmak mümkündür.
Sedef Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Psoriasis Ne Demek?
Psoriasis hastalığı, otoimmün bir hastalık olan sedef hastalığının diğer adıdır.
Sedef Hastalığı Bulaşıcı mı?
Bilindiği kadarıyla sedef hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir. Bu yüzden toplumda bilinenin aksine, hastalığa sahip olan kişilerinin kendilerini toplumdan izole etmeleri gerekmez. Ancak kimi vakalarda aynı ailenin üyelerinde sedef hastalığının ortaya çıktığı bilinmektedir.
Sedef Hastalığı Kronik Bir Hastalık mı?
Sedef hastalığı kronik bir hastalıktır. Tedavisi tam olarak mevcut olmayan bu hastalık dünyadaki insanların yaklaşık %2-3'lük bir kesiminde görülür.
Sedef Hastalığı Ne Sıklıkta Görülür?
Her yaşta ortaya çıkabilen sedef hastalığı gençlerde çok sık görülmez. Hastalık asıl olarak 30’lu yaşlarından sonra yani erken yetişkinlik döneminden itibaren görülmektedir. Ancak kimi durumlarda direkt doğumdan sonra ortaya çıkabilmekte ve genç yaştaki kişilerde de görülebilmektedir.
Alkol Sedef Hastalığını Tetikler mi?
Alkol bağışıklık sistemini son derece olumsuz etkileyen bir maddedir. Sedef hastalığı bağışıklık sistemiyle ilişkili bir hastalık olduğundan dolayı, bu hastalığını tetikleyen en önemli faktörlerden birisinin alkol tüketimi olduğunu söylenebilir.
Sedef Hastalığı İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?
Sedef hastalığının tedavisi için bu hastalıkta uzmanlaşmış bir cildiye doktoruna (dermatoloğa) başvurulmalıdır. Dermatolog hastalığın tam tanısını koymak için gerekli tetkikleri yapacak ve vakit kaybetmeden tedavinize başlayacaktır.
